خلاصه مساحت جنگلها ، مراتع و عرصه های کشاورزی بانه
اخذ شده از
طبیعت جنگلهای روستای مجسه بانه
شناسایی و پراکنش جوامع گیاهی حوزه شهرستان بانه در سال 1369 به اتمام رسید و در سال 1372 تحت نام شناخت جوامع جنگلی و نقشه پوشش گیاهی بانه به چاپ رسید. این مطالعه از طریق فعالیتهای صحرایی و نمونه برداری به ازای هر صد متر ارتفاعی در دو جهت اصلی شمال و جنوب ارتفاعات این شهرستان با تیمی از کارشناسان و راهنمای محلی مرحوم محمود احمد سقزی که روحش شاد باد انجام گرفت.
هدف این طرح که در قالب طرح شناخت مناطق اکولوژیک کشور بود برای اولین بار در عرصه جنگلهای مناطق خارج از کشور اجرا گردید. علت انتخاب منطقه بومی بودن مجری و انتخاب محلی به عنوان یک منطقه کلیدی بود.
اهداف طرح عبارت بودند از:
- تهیه نقشه پوشش گیاهی و جوامع جنگلی بانه گسترش ارتفاعی و مرز آنها
- تعیین مرز جنگل از زراعت و مراتع
- تعیین مساحت جنگلها، مراتع و زراعت شهرستان و درصد هر کدام
نقشه تقسمات جغرافیایی و پوشش تصاویر ماهوارهای استان کردستان و بانه
(ماخذ سازمان نقشه برداری و فرمانداری بانه )
مشخصات منطقه مورد مطالعه :
مهمترین ارتفاعات شهرستان بانه عبارتند از:
سرتون ، وزنه (2697متر ارتفاع از سطح دریا ) ، کرده کوه (2640) ، نکروز( 2620) ، برانان (2640 ) ، حاجی عبدول (2520) ، کلکجار ( 2798) نهینی (2095) ، سی سارک (2216) ، نیروان( 3049) ...
مهمترین رودخانه ها عبارتند از:
گرماب ، بویین، بانه چای( چم گه وره ) ، شوی ، چومان، آلوت، کلوه.....
جمعیت : بر اساس آمارنامه سال 1366 سازمان برنامه و بودجه ، 70698 نفر است که در 203 آبادی ، 5 دهستان و یک شهر سکونت دارند. اما این آمارها بعد از گذشت 27 سال شاهد تغییراتی بوده است 4 شهر و جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۱۸٫۶۶۷ نفر شده است.
آب و هوا: به استناد ایستگاه باران سنجی بویین در طی سالهای 1360 تا 1364 و منحنی های همباران ، هم تبخیر و همدما : بارش متوسط سالانه 5/570 میلیمتر، همزمان مریوان با 764 و سردشت در شمال غربی آن 634 میلیمتر از بارندگی برخوردار است. متوسط دما بین 4 تا 5/26 درجه سانتیگراد است. 71 درصد بارندگی در فصل سرد سال و 28 درصد در بهار اتفاق می افتد. آهنگ خیز دما بسیار سریع ، در نتیجه دو دوره گرم و سرد چهره بارز خود را نشان می دهد.
زمین شناسی: قسمت اعظم منطقه از شمال به جنوب بانه مربوط به دوران دوم ز مین شناسی است. و اکثرا از فیلیت های هم جنس سنگهای دگرگونی که از تغییر سنگهای رسی بوجود آمده اند ، تشکیل شده است. در مناطق غربی سنگهای گرانیتی( غرب مرزه لان ) ، شیست های آندالوزیتها و در منطقه آلوت ... سنگهای اولترابازیک ... دیده می شوند. در مناطق جنوبی سنگهای آذرین دیده می شوند. و در مناطق شمال بانه ( گردنه خان) تشکیلات فیلیت ، گنیس ،آذرین و سنگهای آمفیبولیت ... در دروله ، ساوان ، مجسه تشکیلات آهکی و در شرق بانه تشکیلات کرتاسه دیده می شود.
واحدهای اراضی و خاک : منطقه مورد مطالعه دارای واحد های اراضی شامل کوهستانها ، تپه ها، فلاتها ، واریزه های سنگریزه دار بادبزنی شکل .... تشکیل شده است.
زراعت : در کل منطقه 29000 هکتار زراعت (22 درصد ) شامل اراضی زراعی(مناطق تحت کشت گندم ، باغات مثمر و عیر مثمر..) آبی و دیم ، حریم روستاها و مناطق سنگی و... غیره می باشد. این آمار طبق سالنامه آماری بانه در آن سال 15155 هکتار نامبرده شده است.
سطح مراتع بانه : 15455 هکتار یا 7/11 درصد وسعت شهرستان است.
تعداد دام : گوسفند وبره 185000 ، بزو بزغاله 91284، گاو گوساله 34798 ،گاومیش 20 و قاطر6290 راس یا به عبارت 481824 واحد دامی است.
گیاهان منطقه: تا آن زمان 103 گونه و جنس متعلق به 35 خانواده گیاهی شناسایی شده است. گونه های گیاهی غالبا انواع گرامینه ها، نخودیان ، کمپوزیته و کروسیفره.... با انواع گیاهان دارویی ،خوراکی و صنعتی تشکیل شده است. از درختان انواع گونه های بلوط زاگرس مانند برو ، وی ول و مازو ( مازودار ) گلابی وحشی( کی ویله ) ، بنه ( قزوان ) ، انواع گونه های زالزالک ( گویژ زرد ، قهوه ای تا سیاه ) ، بادام ( بایمه تاله و خووشه ) و آلبالو وحشی ( بلالوک )... نارون ( وزم ) ، شن ( شه هین )، گز ( گزشار ) ، بید ( بی )، چنار ( صنوبر ) ، مو ( می و )، پنج انگشت یا کورف ..... دیده می شوند.
نمایی از جنگلهای بانه در فصل تابستان
نتایج این بررسی نشان داد که :
1- از 132000 هکتار وسعت شهرستان بانه 78 درصد آنرا منابع طبیعی تجدید شونده ( جنگل و مرتع ) و 22 درصد بقیه را مناطق زراعی ، مسکونی و مناطق سنگی می پوشاند.
2- سطح جنگلها 87400 هکتار یا 2/66 درصد سطح شهرستان
3- مهمترین تیپ های جنگلی این شهرستان عبارتند از :
1-3- تیپ وی ول ( Quercus libani )
با مساحت 14070 هکتار یا 7/10 درصد
2- 3- تیپ برو یا بلوط ایرانی ( persica Quercus )
با مساحت 3100 هکتار یا 4/2 درصد
3- 3- تیپ مازو – برو ( persica infectoria + Quercus )
با مساحت 33700 هکتار یا 5/25 درصد
4- 3- تیپ مازو – وی ول ( libani infectoria + Quercus)
با مساحت 23075 هکتار یا 5/17 درصد
5-3- تیپ برو – وی ول (libani +persica Quercus )
با مساحت 3700 هکتار یا 8/2 درصد
6-3- تیپ برو – پسته(فزوان) – افرا( کیکف = که وت ) ( pistacia + Acer +persica Quercus )
با مساحت 9755 هکتار یا 4/7 درصد
مرتع: 15455 هکتار یا 7/11 درصد
اراضی زراعی ،مناطق مسکونی و سنگی : 29145 هکتار یا 22 درصد وسعت منطقه
( در سمت راست نام تیپ به فارسی و در سمت چپ نام علمی تیپ های گیاهی ذکر شده است)
وضعیت جنگلهای بانه
کل جنگلهای منطقه به نسبت صده گذشته تخریب یافته است . 39 درصد جنگلها نیمه انبوه ، 48 درصد را جنگلهای تنگ و 13 درصد بقیه مخروبه هستند. در کل جنگهای اطراف روستاها شاخه زاد و از کیفیت کمتر برخوردار است. گلا زنی در حوزه این شهرستان با توجه به ساختار دامداری- کشاورزی بسیار رایج است. در شرایط مناسب برگ درختان دو گونه مازو و وی ول که از خوشخوراکی مناسب تری برخوردار هستند، در زمان مناسب سرشاخه زنی می شوند تا در فصل زمستان که منطقه برفی و علوفه ای وجود ندارد از برگ درختان بلوط به عنوان تامین بخشی از علوفه مورد استفاده می گردد.
در تصاویر زیر نمایی از گلازنی سرشاخه های درختان بلوط را می بینید که بعد از سرشاخه رنی آنها را روی هم به نام لویه گلا می چینند. در تصویر بعدی نمایی از چیدن مازوج را که به وسیله یک چوب بلند به نام چه لاک صورت می گیرد. جدا و نهایتا به فروش می رسانند.مازوج به دلیل دارا بودن تانن در صنایع مختلف از ارزش و اهمیت والایی برخوردار است. .
نمایی از گلا زنی و برداشت محصول مازوج در جنگلهای بانه
نقشه اراضی جنگلی، مرتعی و زراعی و مناطق مسکونی بانه
گونه برو: از 1300 تا 1500 متر ارتفاع از سطح دریا تشکیل تیپ می دهد. اما از پایین ترین ارتفاع تا بالاترین مرز جنگل دیده می شود. علت آن این است که به نسبت دو گونه دیگر از توقعات کمتری برخوردار است. به عبارت دیگر نیاز آبی و خاکی کمتری دارد لذا در کلیه ارتفاعات و جهات دیده می شود. به همین خاطر است هر جا شرایط رویشگاهی برای دیگر گونه ها فراهم نیست این گونه جایگزین آنها می گردد.
گونه مازو : این گونه در خاکهای نیمه عمیق تا عمیق حداکثر تا ارتفاع 1700 متر از سطح دریا دیده می شود. این گونه به نسبت وی ول در ارتفاع پایین تر از سطح دریا قرار دارد و خاکهای رسی نیمه عمیق تا عمیق را دوست دارد. و در مناطق جنوبی کمتر دیده می شود .
گونه وی ول: در ارتفاع 1700 تا 2000 متر از سطح دریا تشکیل تیپ می دهد اما از ارتفاع 1500 تا 2000 متر در شرایط خاص رشد می نماید. این گونه به نسبت برو و مازو نیاز آبی و رطوبت بیشتر را دوست دارد. بنابراین در ارتفاعات فوقانی که از بارندگی و رطوبت بهتر و خاک مناسبتر برخوردار است، می پسندد.
مرزجنگل در این شهرستان تا 2000 متر از سطح دریا ادامه دارد از آن به بعد جنگل جای خود را به گیاهان مرتعی می سپارد.
به این ترتیب می بینید که چگونه گیاهان در طبیعت جایگاه واقعی خود را برای ادامه زندگی و رشد و تولیدات مناسب کسب می نمایند. این انتخاب در طی هزاران سال با توجه به شرایط جغرافیایی ، آب و هوایی ، شرایط خاکی ...... حاصل گشته است. لذا در زمان احیا و بازسازی این جنگلها ، باید شرایط رویشگاهی هر کدام دقیقا مورد توجه قرار گیرد.
یافته های این تحقیق:
1- این نوع مطالعه برای اولین بار تا آن تاریخ شکل گرفته است. سطح جنگل ،مرتع و زراعت ، انبوهی جنگلها و مهمترین تیپ های تشکیل دهنده و تعداد گونه های گیاهی آن برای اولین بار مشخص شده است.
2- سطح شهرستان تا تاریخ مطالعه (1369) برابر آمارنامه سازمان برنامه و بودجه 79400 هکتار ذکر شده بود و این وسعت در همان زمان به 132000 هکتار افزایش یافت. و همین امر موجب بررسی سطح استان و شهرستانهای تابعه گردید.
3 – برای اولین بار است که نام گونه های بلوط با نامهای رایج در زبان کردی در کتابها و مقالات علمی انتشار و همگانی گردیده است
بازنشسته مرکز تحقیقات جنگلها و مراتع استان کردستان است.محمد فتاحی 9 جلد کتاب را در زمینه جنگلهای زاگرس در کارنامه خود دارد.محمد فتاحی لیسانس و فوق لیسانس خود را از دانشگاه تهران در رشته مهندسی جنگلداری در سالهای 1355 و 1359 اخذ نموده است.
لیست پست های محمد فتاحی
من دانشجوی اقلیم شناسی دوره ارشد هستم و موضوع پایان نامه من در مورد تغییر اقلیم و جنگل های زاگرس شمالی است و به یک سری اطلاعات و آمارهای جنگلی از منطقه مورد مطالعه نیازمند هستم شما میتوانید در این کار به من کمک بکنید؟
ازمزایای گلازنی میتوان به : عدم افات , عدم خشکیدگی , تحمل خشکسالی وکم ابی , کمک به معیشت مردم , درکنار مردم بودن .
تنهانکته منفی در امر گلازنی میتوان به عدم استقرار زاداوری در گلاجارها اشاره کرد. که انهم با حمایت مردم میتوان دوباره شاهد احیای این جنگلها باشیم.
ای کاش در کل 5 میلیون هکتار جنگلهای زاگرس , شاهد گلازنی اصولی باشیم , هم کمکی است به مردم , هم ازبین بردن افات و خشکیدگی بلوط. . درضمن بز مرخز واقعا درحال نابود شدن است ,بخدا ارزش موی ان , از دست فروشی دربانه بهتراست.
پتانسیلهای درامدی بانه : کلاش بافی , قالی بافی, زنبورداری ,باغداری ,دامداریو...