در این مطلب خواهید خواند:
ساختار فضایی -کالبدی شهر بانه تا سال
ساختار فضایی -کالبدی شهر بانه از سال 1300 الی 13571300
ساختار فضایی -کالبدی شهر از سال 1357 هجری شمسی تاکنون
در این مطلب که از وبلاگدکتر بختیار عزت پناه گرفته شده است روند تاریخه توسعه فضائی شهر بانه شرح داده شده است.شهر بانه چندبار درآتش سوخته و تغییر مکان داده است و به همت اهالی دوباره بازسازی شده است در این روند تاریخی موانع طبیعی و ... بر ساختار شهر تاثیر داشته اند که در این مطلب به انها پرداخته شده است
بانه شهری تاریخی است که قدمت آن به بیش از اسلام بر می گردد ، هر چند که از تاریخ قبل از اسلام بانه اطلاعات چندانی و جود ندارد ولی طبق اسنادی که باقی مانده است منطقه بانه قبل از اسلام، تحت حکومت طا یفه ای زردشتی به نام « قه قو » بوده است ، همجنین در جریان جنگهای ایران و روم در قرن هفتم میلادی بانه متحمل خسارات هایی شده است .
بعد از ظهور اسلام در شبه جزیره عربستان ، مسلمانان در راستای گسترش قلمرو اسلامی، در صدد تصرف ایران بر آمدند .در نتیجه شهرها ی ایران یکی پس از دیگری مورد تسخیر مسلمین قرار گرفت . طبق اسناد تاریخی، ساکنان شهر بانه در اوایل به کشتن تعدادی از صحابه پرداختند که در نتیجه خشم خالد بن ولید سردار بزرگ اسلامی رابر انگیخت که در نهایت موجب لشکرکشی وی به بانه و تسخیر آن گردید. در اثنای این جنگ ، به دلیل اینکه حاکم بانه بدون هیچگونه مقاومتی ، تسلیم سپاه اسلام شد وی را اختیار الدین نامیدند و حکام پس از وی نیز به اختیار الدینی مشهور شدند . حکومت اختیار الدینها 12 قرن طول کشید .در طی حکومت اختیار الدینی ها شهر بانه بارها مورد تهاجم و در گیریهای قبیله ای و منطقه ای بوده ، خسارات زیادی را متحمل شد . یکی از وقا یع مهمی که در زمان حکومت اختیار الدینی ها اتفاق افتاد شیوع بیماری طاعون در زمان کریم خان به سال 1871 میلادی بود که باعث ویرانی شهر گردید در نتیجه اهالی شهر را ترک و در مکانی جدید به ایجاد سکونتگاههای خود اقدام نمودند و بر روی محل قبلی کلمه «کون» به معنای کهنه افزودند که «بانه کون »نام گرفت.
درسال 1908 میلادی بانه به تصرف عثمانیها درآمد و قلعه حکومتی شهر به پادگان نظامی یا قشله به معنای سرباز خانه تبدیل شد .در جریان جنگ جهانی اول عثمانیها به نام دفاع از اسلام ،کردها را وادار به جنگ با روسها نمودند. مردم بانه به حمایت از عثمانیها به مبارزه با روسها پرداختند و تا میا ندوآب پیشروی کردند ولی پس از عزیمت عثمانیها ،بانه ایها به شهر برگشتند. بعد از این حادثه روسها دست به انتقام زده ، شهر بانه را تسخیر و آتش زدند ، در نتیجه ساکنان شهر، آنجا را ترک و به روستاهای اطراف پناه برده ، عده ای نیز به عراق مهاجرت کردند . همزمان با این و قایع به علت رکود فعا لیتهای اقتصادی و کشاورزی قحطی در شهر رواج پیدا کرده و به همراه شرایط ناگوار ناشی از سختی زمستان در سال 1917 منجر به کمبود آذوقه در شهر و در نتیجه تلف شدن مردم بر اثر گرسنگی شد . پس از انقلاب اکتبر رو سیه با بازگشت روسها به کشورشان ، مردم به تدریج به خانه ها یشان بازگشتند و به باز سازی و ترمیم خرابیهای ناشی ازجنگ پرداختند .
تا اواسط سده سیزدهم هجری نام اصل شهر بانه « بروژه » به معنای آ فتابگیر بوده است که در فاصله نسبتا" کمی از شهر فعلی و جود داشته است وساکنان آن بر اثر شیوع بیماری طا عون آنجا را تخریب کرده و در محل جدید به تجدید ساختمان شهر جدید پرداخته و محل سابق را بروژه کن ( قدیمی ) نام نهاد ند که امروزه روستای کوچکی در شمال شرقی شهر می باشد .
البته در مورد وجه تسمیه شهر بانه روایتهای مختلفی وجود دارد : گروهی معتقدند که لغت بانه از کلمه کردی « بان » به معنای پشت بام گرفته شده و علت آنهم وجود ارتفاعات اطراف شهر بو ده که باعث می شد مردم جهت رسیدن به شهر از این ارتفاعات عبور کرده ، مسافت زیادی را به صورت سر بالایی طی نمایند، مانند آنکه به پشت بام رفته باشند .عده ای دیگر بانه را پادگان معنی کرده اند و علت آن وجود دو قلعه می باشد که یکی در بانه فعلی و دیگری در سه کیلو متری شهر واقع شده است .
در جنگ جهانی دوم یکبار دیگر شهر بانه به تصرف روسها در آمد . اما بعد از مدت اندکی شهر را ترک کردند . بعد ازاین جریان شهر به تصرف محمد رشید خان یکی از فئوردالهای منطقه در آمد . وی بعد از تاخت و تازهای متعددی که انجام داد هنگام تصرف شهر توسط نیروهای دولتی رژیم پهلوی، اقدام به آتش زدن شهر نمود. این حادثه ویرانگر که در هشتم مهر ماه سال 1323 شب هنگام توسط عوامل رشید خان صورت گرفت منجر به آتش گرفتن تمامی منازل که اکثرا" با خشت چوب ساخته شده بودند گردید و به غیر از مسجد جامع و چند خانه، بقیه شهر به تلی از خا کستر تبدیل شد . بعد از این حادثه ،جهت همدردی با مصیبت زدگان بانه ای کمکهای مردمی از سراسر کشور به شهر وارد شد و باز سازی شهر شروع شد که دهسال به طول انجامید .
با پایان گرفتن حکومت اختیارالدینی ها ،طایفه سلیمان بیگ به حکومت بانه رسیدند. یکی از معروفترین افرادی که از طایفه سلیمان بیگ زمام امور بانه را به دست گرفت یونس خان نوه سلیمان بیگ است که به آبادانی شهر همت گماشته به تعمیر و ساخت مساجد و سایر امکنه و توسعه علوم دینی توجه خاصی مبذول نموده و با برقراری نظم و امنیت ،موجب رونق بازرگانی در شهر گردید.
دردوران حکومت طوایف،عناصر اصلی شهر بانه عبارت بوده انداز : قلعه به عنوان عنصر دفاعی،مسجد به عنوان عنصر مذهبی و کاروانسراها که مرکز مبادلات اقتصادی بوده است. قلعه شهر،همانطور که قبلا"نیز بیان شد توسط عثمانیها در سال 1908 به سربازخانه تبدیل شد. بعدها نیروهای دولتی نیز از آن بعنوان پادگان شهر استفاده کردند. مسجد جامع شهر بارها مورد تخریب و بازسازی قرار گرفته است. کاروانسراها که شامل سه کاروانسرای تاجرنشین بوده ،امروزه به عنوان مرکز تجاری شهر به مغازه های شهر مبدل گشته اند.
در جریان بازسازی شهر که مدتی بعد از آتش زدن شهرتوسط رشید خان و از سال 1324 شروع شد و تا سال 1334 به طول انجامید علاوه بر بازسازی واحدهای مسکونی ،ساماندهی معابر شهر نیز مورد توجه قرار گرفته،نخست خیابان امام خمینی کنونی به صورت خطی شرقی- غربی در مرکز شهر شکل گرفت و سپس با احداث معابر عمود بر آن و میدان امام خمینی و میدان قدس کنونی از شرق تا کارخانه برق و از جانب غرب تا اواسط خیابان طالقانی ادامه یافته روند توسعه شهری تا سال 1340 در جهت شرق به بلوار فلسطین کنونی رسید وبه صورت هسته ای و خطی و در جهت جنوب بیمارستان صلاح الدین ایوبی را در بر گرفته است.
به طور کلی توسعه شهر در سال 1335 عمدتا" به طرف زمینهای کم شیب مرکز شهر و جنوب رودخانه بانه چای صورت گرفته است زیرا در آن زمان پل ارتباطی محکمی بین زمینهای دو طرف رودخانه وجود نداشته است .
در سال 1345 هنگام با به رسمیت شناختن بانه به عنوان مرکز شهرستان و یک نقطه شهری ،ادارات دولتی یکی پس از دیگری در نقاط مختلف شهر شکل گرفته ففعالیتهای عمرانی شهر نیز گسرش یافتند. یکی از مهمترین این فعالیتها که بعدها عامل مهمی در جهت توسعه فیزیکی شهر گردید احداث پل چهار دهنه اصلی بر روی رودخانه بانه می باشد که در اثر احداث آن ارتباط دو طرف رودخانه به صورت مطلوبتری درآمده ،شهر به طرف تپه های شمال شرقی شروع رو به توسعه نهاد.
از سال 1347 به بعد بر اثر وقوع تحولات سیاسی و اقتصادی مختلفی از قبیل اصلاحات ارضی،افزایش قیمت نفت و بودجه عمرانی شهرها ،بانه نیز مانند سایر شهرهای ایران با هجوم گسترده مهاجران روستایی روبرو گردید .مهاجران روستایی به علت گرانی قیمت زمین و مسکن در نواحی داخلی شهر ،نواحی حاشیه ای و دامنه های شیب دار ارتفاعات را جهت سکونت برگزیدند،در نتیجه رشد شهر بصورت پراکنده ونامتعادل صورت پذیرفت.
بعد از پیروزی انقلاب ، در اثر وقوع جنگ تحمیلی و درگیریهای محلی ،شهر مرزی بانه چندین بار مورد تخلیه کامل قرار گرفته بالغ بر 1700 واحد ساختمانی در سطح شهر تخریب شدند و توسعه فیزیکی شهر برای مدتی متوقف گردید.پس از توقف جنگ و ایجاد آرامش درمنطقه، با بازگشت مهاجران به شهر ،کار بازسازی شهر و واحدهای آسیب دیده شروع شده توسعه شهر مجددا"از سر گرفته شد.کار بازسازی شهر که بلافاصله بعد از پایان جنگ آغاز شده بود در حدود 5 سال به طول انجامید و در جریان آن 1785 واحد ساختمانی مورد بازسازی قرار گرفتند.
همزمان با این تحولات و رونق گرفتن فعالیتهای تجاری و بازرگانی درشهر،مهاجرت شدید روستائیان و مرزنشینان به شهر بانه آغاز شده ،تقاضا برای مسکن افزایش یافته در نتیجه ساخت و سازهای غیر مجاز در نواحی مختلف شهر رواج یافته رشد شهر در جهات مختلف بصورت پراکنده و ناموزون انجام گرفت.
بعدها با اجرای طرح های آماده سازی زمین و احداث شهرکهای مسکونی در سطح شهرهمچون شهرکهای توحید،گلشهر،آزادگان،نور ،جهاد و ... اراضی وسیعی از شهر که اکثرا"بصورت زمینهای کشاورزی و باغات بودند مورد تخریب واقع شده،تحت پوشش ساخت و سازهای مسکونی و تو سعه شهری قرار گرفتند.با اجرای طرحهای فوق که عمدتا"در قسمتهای غربی و شرقی شهر صورت می پذیرفت رشد شهر به صورت پیوسته و منظم تری درآمد.
همانطور که در بخشهای قبلی اشاره شد، بانه شهری قدیمی است که تاریخ شکل گیری آن به پیش از اسلام بر می گردد.شهر بانه ابتدا روستایی در نزدیکی شهر فعلی( در شمال شرقی) بوده که بروژه نامیده می شد . ساکنان بروژه بر اثر شیوع بیماری طاعون آنجا را ترک ودر مکان جدید سکونتگاههای خود را ساختند.در واقع شهر بانه از ترکیب چند روستای همجوار و باهدف حفظ امنیت بوسیله سلاطین محلی وحکام محلی ، فئودالها وزمینداران بزرگ بوجود آمده است.
از عوامل مؤثر در مکان یابی شهر علاوه بر ارتفاعات اطراف شهر که به مانند حفاظی مطمئن در مقابل تهاجمات بیگانگان و غارتگران عمل می کند می توان به وجود رودخانه های فصلی اشاره کرد که از ارتفاعات محل سرچشمه گرفته ، نیازهای ساکنان شهر را بر آورده می سازند. از طرف دیگر رودخانه بانه چای را می توان به عنوان یکی از مهمترین عناصر طبیعی مؤثر در مکان یابی شهر در مقر فعلی خود برشمردکه هسته اولیه شهر در قسمتهای جنوبی آن شکل گرفته است.
شهر بانه به دلیل رونق فعالیتهای کشاورزی و دامداری در موقعیت جغرافیایی خود (بر سر راه آسیای صغیر و آذربایجان به بین النهرین) از قدیم الا یام مرکز مبادلات بازرگانی و تجاری با کشور همسایه خود (عراق)بوده است. بطوریکه در زمان حکومت قاجار (مظفر الدین شاه)دارای سه کاروانسرای تاجرنشین بوده است که تجار و بازرگانان از شهرهای تبریز،همدان،سنندج،زنجان و... جهت مبادله محصولات کشاورزی منطقه (توتون،مازوج و...)در آن کاروانسراها سکونت می کردند. در این دوره در اثر رونق فعالیتهای کشاورزی در شهر بافت فیزیکی آن به صورت پیوسته و ارگانیک وحالت نیمه روستایی داشته،با کوچه های تنگ و پر پیچ و خمی در جنوب رودخانه بانه چای به صورت بافت خطی- عنکبوتی گسرش یافته است که علل عمده آن استقرار مساکن شهر در جهت رو به قبله و بهره گیری بیشتر از انرژی حرارتی در شرایطی که مساکن در جهت جنوبی طراحی شده می باشند.
عناصر اصلی شهر در این دوره شامل خانه های سلاطین و خوانین،کاروانسراها،مسجد جامع،راسته اصلی بازار و عمارت خوانین بوده است. مهمترین محلاتی که در این دوره در سطح شهر وجود داشته اند عبارتند از : گرک ژورو (محله بالا)در شرق،گرک خوارو(محله پایین) در غرب،گرک برقلات در شمال شرقی،سادات آباد در حاشیه جنوبی رودخانه شهر.مسجد جامع در ضلع غربی شهر و با فاصله از راسته اصلی بازار واقع شده است که با ساختار فضایی شهرهای قدیمی ایران که در آنها مسجد و بازاردر راستای همدیگر عمل می کردند متفاوت می باشد.
این دوره که با روی کار آمدن رضاخان شروع می شود در واقع دوران شروع تحولات شیوه های تولید پیش سرمایه داری و توسعه مناسب سرمایه داری و شروع گسترش تمدن بورژوایی است. این تحولات در ایران تحت عنوان مدرنیزاسیون یا تجددگرایی صورت می گرفت.
تحت عنوان مدرنیته حکومت پهلوی برای اولین بار در تاریخ شهرنشینی و شهرگرایی ایران،سعی می کند که چهره شهر را نه بر اساس تفکرات داخلی ،بلکه بر مبنای اندیشه های بیرونی و متجددانه دگرگون سازد. در نتیجه ساختار و بافت کالبدی شهرها به یکباره مورد تاخت و تاز قرار گرفته ،خیابانهای عریض باعث بر هم ریختن نظم ارگانیک بافت قدیمی شهرها گردیدند.
رضاخان که با اتکاء به نیروی نظامی به قدرت رسده بود تا حدودی توانست به عنوان یک دولت متمرکز با اقتدار بیشتری حاکمیت خود را در منطقه اعمال نماید.در این دوران حکومت ملوک الطوایفی در شهر بانه بر چیده شده،نظم و امنیت تا اندازه ای در شهر برقرار گردید.
شهر بانه در این دوران عمدتا" در دامنه های شیبدار ارتفاعات و محصور در میان باغات و اراضی کشاورزی اطراف شهر توسعه یافته بود.زمستانهای سرد و طولانی و اثرات آن بر توسعه فضایی شهر و نحوه قرارگیری و معماری مساکن سیمای خاصی به شهر بانه بخشیده است .بدین معنی که اکثر خانه ها در جهت جنوبی - شمالی و با مصالح بومی ازخشت،سنگ و آجر ساخته شده اند،محلات از تراکم بالایی برخوردار بوده و کوچه ها نسبتا"تنگ و پر پیچ و خم می باشند.
از اولین اقداماتی که بوسیله حکومت پهلوی در سال 1300 هجری شمسی جهت تغییر در ساختار فضایی و کالبدی شهر بانه انجام گرفت احداث خیابان امام خمینی کنونی در جهت شرقی -غربی بود و بدنبال آن با تأسیس شهرداری،مراکز نظامی و سایر ادارات دولتی در شهر نظام محله بندی اولیه شهر،که بر پایه عوامل فرهنگی و طبیعی تعیین شده بودند از هم پاشیده شده باعث نابودی محلات قدیمی شهر گردید.خیابانهای جدید الاحداث به علت اینکه از یکطرف بدون هماهنگی با مقیاس و اندازه با بافت موجود و محورهای اصلی عناصر عملکردی و ارزش های فضایی -کالبدی به اجرا در می آمدند و از طرف دیگر عناصر جدید بدون سنجش معیار و ظوابط معینی مکان یابی می شدند تناسب لازم را با بافت شهر نداشته موجب از دست دادن انسجام و یکپارچگی بافت قدیمی شهر گردیدند.شهر در این دوره در قسمتهای شمالی و شرقی گسترش یافته و بافت خود را به سوی رودخانه بانه واقع در شمال بافت رسانید .
در جریان جنگ جهانی دوم و همزمان با توقف مدرنیزاسیون ارتش سرخ روسیه وارد بانه شد ولی بعد از مدتی شهر را تخلیه کردند. در سال 1323 بانه بوسیله یکی از فئودالهای محلی به نام محمد رشیدخان به آتش کشیده شد. این تحولات که با بر کناری دولت مرکزی و توقف مدرنیزاسیون و شروع نهضت های ملی و قومی همراه بود مجموعا" باعث رکود اقتصادی وضعف دولت مرکزی گردیده ،سبب اختلال و وقفه کوتاه مدتی در برنامه عمرانی و توسعه شهر بانه گردید. اما دراثر بازسازی شهر که از سال 1324 آغاز شده بود و دهسال بطول انجامید بانه به مراتب بهتر از دوره قبل ساخته شد.
پس از وقفه سالهای 1332 - 1320 هجری شمسی اقتصاد ایران وارد مرحله نوینی شد. افزایش درآمدهای نفتی و وارد شدن ایران در نظام اقتصاد جهانی منجر به اجرای طرحهای توسعه و عمرانی در قالب برنامه عمرانی کشور گردید که اولین آنها در سال 1327 شروع شد.از این دوره به بعد دولت ،نخست با تهیه طرح های هادی و سپس طرح های جامع شهری اقدام به توسعه فضایی - کالبدی شهرها نمودند. اکثر این طرح ها که توسط مهندسین مشاور غربی و بدون توجه به ویژگیهای اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی منطقه تهیه می گردیدند در نهایت با مشکلات متعددی مواجه شدند.
در شهر بانه نیز مانند سایر نقاط شهری کشور ،در اثر اجرای طرح هادی ساختار فضای -کالبدی شهر مورد تعرض قرار گرفت و خیابانهای عمود بر هم و متقاطع به تقلید از الگوهای شهرسازی کشورهای غربی پیشنهاد شد. همچنین با اجرای طرح هادی در شهر بانه ،کالبد منسجم و یکپارچه بافت قدیم مجددا" طراحی شده سبب مکان یابی مجدد کاربریهای شهر و پراکنده ساختن آنها در سطح شهر گردید.طراحی خیابانهای طالقانی(در امتداد خیابان امام)، خیابان صلاح الدین ایوبی و خیابان انقلاب (عمود بر خیابان امام) و اجرای میدانهای 15 خرداد،میدان امام و میدان قدس همگی در طرح هادی شهر پیشنهاد گردیند.در دهه 1345 که مقارن با به رسمیت شناخته شدن شهر بانه به عنوان مرکز شهرستان بود بافت کالبدی شهر شاهد تغییرات عمده ای گردید. با احداث پل 4 دهنه اصلی بر روی رودخانه شهر که تا آن زمان به عنوان یکی از مهمترین موانع توسعه شهر به طرف قسمتهای شمالی رودخانه بانه چای محسوب می شد و در نتیجه ایجاد ارتباط بین اراضی دو طرف رودخانه(بخشهای شمالی و جنوبی شهر) عملا"امکان توسعه فیزیکی شهر فراهم گردید.با احداث خیابانهای انقلاب و خیابان صلاح الدین ایوبی،زمینهای کشاورزی و باغات حاشیه جنوبی شهر در زیر ساخت و سازهای مسکونی قرار گرفتند.در این دهه بافت شهر از لحاظ شبکه دسترسی به صورت شعاعی- عنکبوتی و پیوسته می باشد.
تحولات سیاسی و اقتصادی دهه های 40 و 45 که با مهاجرت شدید روستائیان به شهر بر اثر اجرای اصلاحات ارضی و افزایش قیمت نفت و اجرای پروژه های عمرانی و خدمات رسانی همراه بود رشد کالبدی شهر را شدیدا"تحت تأثیر قرار داده منجر به تحول و تغییر در بافت قدیم شهر گردید. مهاجران روستایی که اکثرا"از طبقات کم درآمد بودند ،به علت گرانی قیمت زمین و مسکن در نقاط مرکزی شهر و عدم آشنایی با محیط های شهری ، حاشیه شهر و زمینهای شیب دار دامنه ارتفاعات شمالی و جنوبی شهر را جهت سکونت برگزیدند.در نتیجه توسعه نامتعادل و ناپیوسته بافت شهر در این دوره شروع شده، شهر در شمال رودخانه بیش از اندازه گسترش می یابد.
از طرف دیگر ساخت و سازهایی که توسط مهاجران و گروههای کم درآمد در حاشیه شهر انجام می گرفت به علت عدم رعایت اصول شهرسازی و معماری باعث افزایش فشار بر زیرساخت های شهر شده است. شکل گیری محلات واقع بر دامنه کوه آربابا (در جنوب شهر)و محلات حمزه آباد و صالح آباد در دامنه کوه دوزین (در شمال شهر) نمونه هایی از توسعه فیزیکی غیر اصولی شهر است که بدون توجه به شرایط توپوگرافیکی (مانند شیب ،زمین شناسی و..)بوجود آمده اند. خیابانها و معابری که در بافت حاشیه ای شهر طراحی شده اند اکثرا" به صورت خطوط راست گوشه و شطرنجی بوده و کاملا" با بستر طبیعی زمین و الگوی ارگانیک بافت قدیم در تضاد کامل می باشد. در واقع بافت جدید شهر از خیابانهای نسبتا" عریض تر و ساختمانهای جدید (ساخته شده با مصالح بادوام همچون آهن،بتن و...)تشکیل شده، بافت قدیم شهر را کاملا" احاطه کرده و در آن نفوذ کرده است.سیستم شبکه راهها و محلات جدید شهر به صورت فرم شطرنجی - شعاعی و یا شطرنجی - عنکبوتی گسترش یافته است.
با پیروزی انقلاب اسلامی ،بر اثر دگرگونی در مفاهیم،اندیشه ها و عملکردها (که در دوران حکومت پهلوی ماهیتی غربی پیداکرده بودند)،شهرنشینی و شهرگرایی در ایران وارد مرحله جدیدی شد که رشد سریع جمعیت شهرها و شهرنشینی را در پی داشت.
اگرچه با شروع جنگ تحمیلی ایران و عراق و درگیریهای منطقه ای و در نتیجه مهاجرت ساکنان شهر به نقاط امن برنامه های عمرانی و توسعه شهر برای مدتی به حالت تعلیق درآمد، اما فعالیتهای ساختمانی همچنان در طول این دوره ادامه یافت.با پایان گرفتن جنگ و بازگشت مهاجرین یه شهر،بازسازی مناطق آسیب دیده شهر شروع شده،مهاجرت وسیع روستائیان به شهر را به دنبال داشت .با هجوم مهاجرین به شهر ،توسعه شهر به صورت پراکنده و قارچ گونه در حاشیه شهر و در جوار روستاهای اطراف شهر و به تبع از عوارض زمین و محیط طبیعی محل صورت گرفت. این محلات که به صورت غیر مجاز و خارج از پیشنهادات مصوب طرح جامع شکل می گرفتند اکثرا" در اراضی نامناسب دامنه های شیب دار ارتفاعات اطراف شهر صورت می گرفتند برای نمونه می توان به محلات حمزه آباد و صالح آباد در دامنه ارتفاعات دوزین اشاره کرد.
با شدت گرفتن رشد شهرنشینی از سال 1365 به بعد توسعه فیزیکی به صورت پیوسته و متصل صورت می گیرد و مسئولان شهر به منظور کنترل و هدایت و هدایت ساخت و سازهای حاشیه شهر ،اراضی کشاورزی و باغات اطراف شهر را عمدتا" به موازات جاده های ارتباطی (سقز،دوکانان ، سردشت و غیره) را به تملک در آورده و به تفکیک و آماده سازی آنها پرداختند.در راستای این اقدام آماد ه سازی شهرکهای توحید،گلشهر،آزادگان،جهاد و نور انجام گرفته و رشد شهر به صورت منظم و از پیش اندیشیده شده درآمد.
با احداث بلوار اتحاد (بلوار آزادی) و 34 متری کمربندی بانه به سردشت ،توسعه بلوار سردشت و جاده سلیمان بیگ و جاده ورودی سقز - بانه ،کمربندی جنوب شهر و سایر خیابانهایی که در دهه هفتاد اجرا گردیدند شبکه دسترسی شهر به حالت خطی - شعاعی درآمد که در آن ساخت و سازها و توسعه شهر به موازات این مسیرها انجام گردید.
همچنین از دهه هفتاد و با رونق گرفتن فعالیتهای بازرگانی و تجاری خصوصا"با احداث بازارچه مرزی سیران بند در سال 1373 ، بانه به عنوان انبار کالاهای وارداتی و صادراتی که بین دو کشور ایران و عراق صورت می گرفت درآمد. در نتیجه جهت تسهیل در عملیات تجاری بازارچه و خرید و فروش کالاها، مجتمع های تجاری و پاساژهای متعددی غالبا"در قسمتهای غربی و شمال غربی شهر (عمدتا"در جوار خیاباهای شهدا،خیابان امام و بلوار شهرداری) دایر شدند.در نتیجه با جابجایی هسته تجاری شهر از قسمتهای جنوبی (با جهت شرقی- غربی) به سمت غرب شهر تغییرات عمده ای در توسعه کالبدی و فضایی شهر انجام پذیرفت.
با توسعه کاربریهای تجاری در قسمتهای غربی و شمال غربی شهر قیمت زمین و مسکن نیز به شدت افزایش یافته ،منجر به رواج بورس بازی زمین و بسازوبفروش های غیر مجاز گردید.
بنابراین در دهه هشتاد نیز گسترش شهر به صورت خطی - شعاعی در امتداد جاده های خروجی شهر ادامه یافت و شهر به تبع از شرایط توپوگرافی و محدودیت ارتفاعات اطراف شهر ، نقشه شهر به شکل یک بیضی نسبتا"کامل درآمد.
بنده دانشجوی دکتری شما در مرند هستم . نظریه رشد شتابان شهری را ارائه دادم امیدست اجازه توجیه آن را در کلاس آنبزگوار را داشته باشم .