وضعیت ایدز در استان کردستان و شهرستان بانه

نگاهی دوباره به ایدز :

اشاره :

از سال 1988 ، اول دسامبر هر سال ( مصادف با 10 آذر ) بعنوان روز جهانی ایدز نامگذاری شده است . بیماری لاعلاج و هراس آوری که از سال 1981 شناسایی شده و هر ساله تعداد بیشتری انسان را به کام خود می کشاند .  بطور ساده بیماری ایدز AIDS( Acquired Immune Deficiency Syndrome)  یا سندروم نقص ایمنی اکتسابی بیماریی است که در آن ویروس HIVدر بدن میزبان تکثیر یافته و به گلبولهای سفید بدن حمله کرده و ایمنی بدن را تهدید می کند . با آسیب دیدن سیستم ایمنی ، بدن قادر به کشتن ویروسها و عفونتهایی که قبلاً مشکل ساز نبودند ، نیست و با گذشت زمان فرد مبتلا به HIVبیشتر و بیشتر بیمار شده و سرانجام زمانی فرا می رسد که شخص به علت کم شدن بیش از حد سلولهای ایمنی و مبتلا شدن به یک بیماری شدید ، از پای درآمده و میمیرد .

بیماری ایدز از زمان ورود به بدن تا زمان مرگ 3 مرحله را پشت سر می گذارد :

1 – دوره پنجره : دوره پنجره به فاصله زمانی بین ورود ویروس به بدن تا زمانی که آزمایشگاه می تواند آن را شناسایی کند گفته می شود که این زمان 1 تا 3 ماه و گاهاً تا حدود 6 ماه طول می کشد . در این دوره ویروس می تواند از یک شخص به شخص دیگر منتقل شود اما در آزمایش اولیه ( آنتی بادی ) شناسایی نمی شود . 2 تا 6 هفته بعد از ورود ویروس به بدن ( آغاز دوره پنجره ) ممکن است علایمی مانند بیماری سرماخوردگی ( تهوع ، استفراغ ، لرز و ... ) و یا علائمی مثل اسهال ، خارش اندامهای بالا تنه، زخم دهان و اندام تناسلی ، سردرد و  ... بروز می کند که 2 تا 4 هفته ادامه پیدا کرده و برطرف می شود . بعلت آنکه این علایم اولیه ، شبیه بسیاری از علایم بیماریهای دیگر است تشخیص بیماری ایدز را مشکل می کند بنابراین پس از بهبود علایم اولیه اگر مشکوک به بیماری باشیم آزمایشات باید بعد از 6 ماه تکرار شود چون پس از پایان دوره پنجره است که بیماری با آزمایشات خود را نشان می دهد .

2 – دوره کمون : بعد از مرحله اول ، بیماری وارد دوره ای به نام دوره کمون یا دوره بی نشانه می شود . این دوره بسیار متغیر بوده و ممکن است 2 تا 20 سال ( بطور متوسط 8 تا 10 سال ) طول بکشد . در این مرحله عموماً علائمی دال بر بیماری وجود ندارد .

3 – مرحله نمایان شدن بیماری : بعد از مرحله کمون نشانه هایی همچون کاهش وزن ، مشکلات گوارشی ، دردهای عضلانی ، تب ، اسهال طولانی مدت و  علی الخصوص بزرگ شدن غدد لنفاوی بدون احساس درد و توجیه خاص ،نمایان می شود و به اصطلاح بیماری خود را آشکار می کند . در این حالت سطح ایمنی بدن بسیار کاهش یافته و گاهاً یک سرماخوردگی ساده هم می تواند شخص را از پای درآورد . درمانهایی که در حال حاضر وجود دارد فقط می تواند چند سالی طول عمر بیمار را افزایش دهد و باعث درمان قطعی نمی شود .

راههای انتقال ایدز :

شایعترین را انتقال ایدز در جهان تماسهای جنسی محافظت نشده است اما شایعترین راه انتقال در ایران را استفاده از آمپولهای مشترک باعث می شود هر چند در چند سال اخیر ، سرعت ابتلا به ایدز در ایران از طریق جنسی سرعت فزاینده ای را به خود گرفته است  . جدول مقایسه ای زیر این امر را به وضوح نشان می دهد :

جدول مقایسه میزان تغییرات روشهای ابتلا به ایدز در ایران

همانطور که از اطلاعات جدول استنباط می شود میزان ابتلا به ایدز از طریق رابطه جنسی در 4 سال اخیر حدود 2 برابر افزایش یافته است !

فرآورده های خونی آلوده نیز یکی دیگر از راههای انتقال است بطوری که اگر خون آلوده به ویروس وارد بدن شخص سالم شود ، تا 90% احتمال سرایت بیماری وجود دارد . استفاده از ابزارهای تیز و برّنده مانند تاتو و خالکوبی و انتقال از مادر باردار به جنین و از طریق شیر آلوده زنان شیرده به نوزاد ، از دیگر راههای انتقال بیماری است .

ایدز با مواردی همچون دست دادن ، در کنار هم نشستن ، گزش حشرات ، تلفن عمومی ، استفاده از ظروف مشترک غذا ، سرویس بهداشتی عمومی و چیزهایی از این دست منتقل نمی شود .

آمار ایدز در جهان و ایران :

در حال حاضر بیش از 34630000 نفر در جهان مبتلا به HIVمثبت هستند که حدود 3400000 نفر آن را کودکان زیر 15 سال تشکیل می دهد . 49.4% مبتلایان ایدز در جهان را زنان و 50.6% را مردان تشکیل می دهند . قاره آفریقا با دارا بودن 65% بیماران ایدزی دنیا ، بیشترین مبتلایان را در خود جای داده است . جنوب و جنوب شرق آسیا دومین منطقه آسیب دیده از ایدز است که حدود 12% مبتلایان به ایدز در جهان در این منطقه هستند . از زمان پیدایش این بیماری تاکنون حدود 30 میلیون نفر در جهان جان خود را بر اثر این بیماری ار دست داده اند .

اولین مورد ابتلا به HIVدر ایران در سال 1366 بود که یک کودک مبتلا به هموفیلی بر اثر دریافت فرآورده های خونی آلوده به آن دچار شده بود . آخرین آمار رسمی مبتلایان به ایدز در ایران ( تا فروردین ماه 1392 ) نشاندهنده وجود حدود 26125 نفر بیمار ایدزی در کشور است و پیش بینی می شود تا 5 سال آینده این تعداد به 126000 برسد . علاوه بر این برآورد می شود هم اکنون 100 تا 130 هزار بیمار ایدزی شناسایی نشده در کشور وجود داشته باشد . از سال 1366 تا کنون 5182 نفر در ایران بر اثر ایدز جان خود را از دست داده اند.89.8% مبتلایان در ایران را مردان و 10.2% را زنان تشکیل می دهند و 46.1% مبتلایان در زمان ابتلا در رده سنی 25 تا 34 سال قرار دارند که بیشترین رده سنی مبتلایان در ایران را شامل می شود . ایران از لحاظ برآورد تعداد افراد مبتلا به HIVدر رده 43 جهان و از لحاظ نسبت بیماران شناسایی شده (در رده سنی 15 تا 49 سال) نسبت به کل جمعیت در رتبه 95 جهان قرار دارد . رتبه 10 کشور اول جهان در این دو دسته بندی به شرح زیر است :

10 کشور اول جهان از لحاظ برآورد تعداد افراد مبتلا به HIV

10 کشور اول جهان از لحاظ نسبت تعداد افراد مبتلا به HIVبه جمعیت کل کشور

به تازگی آماری منتشر شده است ( اردیبهشت 1392 ) که 7 استان کشور را که دارای بیشترین بیماران مبتلا به ایدز نسبت به جمعیت هستند و بعنوان استانهای پرخطر ایدز شناخته می شوند ، را به ترتیب زیر معرفی نموده است :

1 – مازندران 2 – کرمانشاه 3 – فارس 4 – هرمزگان 5 – خراسان رضوی 6 – اصفهان 7 – تهران

وضعیت ایدز در استان کردستان و شهرستان بانه :

استان کردستان از لحاظ آمار مبتلایان به ایدز نسبت به جمعیت در رده های میانی استانهای کشور قرار دارد . میزان مبتلایان به ایدز شناسایی شده در استان کردستان طبق آخرین آمار ارائه شده ( در فروردین ماه سال 1392 ) 462 نفر است که از این تعداد 34 نفر زن و 428 نفر مرد هستند . لازم بذکر است از این تعداد 120 نفر وارد فاز ایدز شده و تاکنون 174 نفر در استان کردستان بر اثر بیماری ایدز جان خود را از دست داده اند .

جدول آمار مبتلایان به ایدز شناسایی شده در شهرهای مختلف استان کردستان

لازم به ذکر است سازمان بهداشت جهانی هشدار می دهد که بطور کلی میتوان انتظار داشت که 5 برابر آمارهای رسمی بیماران ثبت شده ، بیمار ایدزی شناسایی نشده وجود داشته باشد ! و این هشداری واقعاً جدی و قابل تامل است ! بنابراین در خوشبینانه ترین حالت می توان گفت که در استان کردستان بیش از 2000 بیمار ایدزی شناسایی نشده وجود داشته باشد . گفتنی است در سال 1391 سی مورد جدید ایدز در کردستان شناسایی شده است .

علت های ابتلا در استان کردستان نیز چیزی جدا از سایر نقاط کشور نیست . هر چند در استان کردستان نیز ابتلا از طریق روابط جنسی سرعت فزاینده ای را به خود گرفته است

جدول مقایسه میزان تغییرات روشهای ابتلا به ایدز در کردستان

جدول تغییرات 3 سال اخیر درصد مبتلایان به ایدز از طریق روابط جنسی در کردستان

سطح پایین سواد شاخصه اصلی مبتلایان به ایدز است که این امر در بین مبتلایان در کردستان نیز صدق می کند . چنانکه 80% مبتلایان در این استان یا بی سواد بوده و یا تحصیلاتی در حد سیکل ( پایان دوره راهنمایی ) داشته اند .

بیکاری ، یکی دیگر از مشخصه هایی است که در بین بیماران وجود دارد . چنانکه 52% مبتلایان به ایدز در کردستان بیکار بوده و شغلی نداشته اند .

همچنین آمار ایدز در بین مجردین زیاد است و 76% مبتلایان به ایدز در کردستان مجرد هستند . هر چند همیشه خطر ابتلا ، در بین همسران بیماران تزریقی و همسرانی که دارای خانواده بوده ولی روابط جنسی متعدد و نامشروع دارند نیز وجود داشته و دارد .

افزایش سن ازدواج از یک سو و افزایش آمار طلاق ازسویی دیگر عواملی هستند که خود باعث بالا رفتن درصد تماسهای جنسی محافظت نشده در جامعه می شوند و می توانند عاملی برای افزایش آمار مبتلایان به ایدز باشند .

همانطور که از آمار ارائه شده برمی‏آید ، انتقال ایدز از طریق تزریق در معتادان ، همچنان رتبه نخست را نسبت به سایر عوامل دارد و این امر با دانستن این مطلب که 60 تا 70 دصد زندانیهای کردستان مبتلا به اعتیادند ، چیزی دور از ذهن نیست . چون برخلاف تصور که اعتیاد در زندانها قابل کنترل است ، معتادین زندانی به روشهای جدید مصرف روی می آورند و حتی در این زمینه ها مهارتهای بیشتری را نیز فرا می گیرند ⁽¹⁾ علاوه بر این ، مواد مخدر جدید مانند شیشه و کراک ، بنابر خاصیت توهم زایی که ایجاد می کنند می توانند باعث بالا رفتن رفتارهایی همچون بی پروایی جنسی (به میزان 8 تا 10 % ) و همچنین گرایش به اعتیاد جنسی شده و در نتیجه عاملی در بروز رفتارهای جنسی خطرناک و در نتیجه گسترش ایدز باشند .

اولین مورد ابتلای به ایدز در شهرستان بانه در سال 1386 شناسایی گردید و تاکنون 3 مورد از ابتلای به این بیماری در بانه ثبت گردیده است که 1 نفر از این بیماران فوت نموده و 2 بیمار دیگر در قید حیاتند :

جدول شاخصه های کلی بیماران ایدزی ثبت شده در بانه

علاوه بر روشهای معمول انتقال و گسترش بیماری ، خطری که شهرهایی مانند بانه را تهدید می کند ، حجم بالای سفرهای خارجی و داخلی و همچنین احتمال وقوع رفتارهای کنترل نشده جنسی است که بعضاً ممکن است حتی بصورت ناچیز و موردی در این سفرها رخ دهد . و چه بسا ترددهای مکرر در این سفرهای تجاری ، ارمغانی ناخواسته و ناخوشایند را بهمراه آورد .

چه باید کرد ؟

چند سالی است که مسئولین بهداشتی کشور در مورد خطر فراگیرشدن موج سوم ایدز در کشور هشدار می دهند و از آن بعنوان یک آتشفشان خاموش که قربانیان اصلی آن زنان هستند ، نام می برند . تا چند سال پیش بیشتر انتقال بیماری از طریق تزریق بود ؛ بنابراین همواره شاهد آمار بالای ابتلا در میان مردان بودیم اما با تغییر الگوی انتقال به سمت روابط جنسی ، باید انتظار افزایش مبتلایان زن و بطبع آن افزایش انتقال بیماری از مادر به فرزند را داشته باشیم . همچنان که آمار چند سال اخیر تغییرات در صد جنسیتی مبتلایان ایدز در کشور ، نشاندهنده این مطلب است :

جدول آمار 6 سال اخیر مبتلایان به ایدز به تفکیک جنسیت در ایران

علاوه بر اینها آمارها نشان می دهد که بعلت موانع و محدودیتهایی که در زمینه اطلاع رسانی در زمینه ایدز وجود دارد ، قشر جوان و نوجوان و علی الخصوص کودکان کار کشور در معرض تهدید قرار دارند و دیگر وقت آن فرا رسیده است که با تابوشکنی در بحث اطلاع رسانی درباره ایدز و رفع موانع موجود ، مخصوصاً از طریق صدا و سیما و آموزش در مدارس ، قشر جوان و نوجوان ما بیشتر و بیشتر با این قضیه آشنا شوند .

یکی از برنامه های مناسبی که از سوی وزارت بهداشت اندیشه شده است تشکیل " مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری " در اکثر شهرهای ایران است که با هدف کاهش شیوع بیماری ایدز و با قابلیت ارائه خدمات آموزشی و دریافت نمونه خون از داوطلبین آزمایش HIVو ارائه خدمات کاهش آسیب ( که شامل مواردی همچون دادن سرنگ بهداشتی و رایگان به معتادین و همچنین کاندوم رایگان به کسانی که رفتارهای جنسی پرخطر دارند و ... ) ایجاد گردیده است . در این مراکز شرایطی فراهم شده تا شخصی که مشکوک به ابتلا به بیماری است بتواند بصورت بسیار محرمانه و بدون ذکر مشخصات و با دریافت یک کد اختصاصی ، آزمایشهای رایگان را انجام داده تا از مبتلا بودن یا نبودن به بیماری ایدز مطمئن شود . که خوشبختانه در شهر بانه نیز این مرکز در درمانگاه شماره 1 فعال بوده و تاکنون حدود 170 نفر داوطلب جهت آزمایش و مشاوره به این مرکز مراجعه نموده اند .

از دیگر اهداف این مراکز امکان دسترسی عموم مردم جامعه به مکانی مطمئن جهت کسب اطلاعات درخصوص راههای انتقال و پیشگیری از بیماری ، امکان دسترسی گروهای در معرض خطر به خدمات آموزشی و مشاوره ، مشاوره با خانواده افراد بیمار و ... را می توان نام برد .

آدرس مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری در شهرهای سنندج . سقز و بانه به شرح زیر است :

سنندج : سه راهی شریف آباد . مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری . تلفن 3239210

سقز : روبروی کمیته امداد سقز . مرکز درمانی کرباسی . تلفن 3227170

بانه : خ شهید ابراهیمی ( خ درمانگاه ) . درمانگاه شماره 1 . تلفن 4221900

بدیهی است افزایش مکرر مبتلایان به ایدز دلیلی جز فقدان اطلاع رسانی و آگهی ندارد و در حالی که می بایست اعتبارات مربوط به این بخش هر ساله افزایش یابد ، اما متاسفانه اخیراً معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کردستان اعلام کرد: اگر چه در سال 91 برنامه های زیادی در راستای آگاه سازی مردم در زمینه ایدز در نظر گرفته شده بود اما به دلیل کمبود اعتبارات مالی ، دانشگاه نتوانست این برنامه ها را اجرا کند ! ⁽²⁾

امید است با ارتقاء سطح دانش و فرهنگ عمومی و شناخت بیشتر این بیماری ، بتوانیم قدمی مثبت در آگاهی بخشی و کنترل بیماری ایدز در بین جامعه و اطرافیان خود برداشته باشیم .

فراموش نکنیم که :ایدز درمان ندارد

بهترین راه ، پیشگیری

و بهترین راه پیشگیری ، آموزش است

(1)    منبع خبر : ایسنا . 13/09/1390 . کد خبر : 9009-08290

(2)    منبع خبر : ایسنا . 12/02/1392 . کد خبر : 92021208149

هیمن ابراهیمی

عضو منادیان سلامت ادارات شهرستان بانه